ΤΟΠΟΣ και ιστορια

Τοποθεσία

Ο Πόδος είναι χωρίο της ορεινής Ναυπακτίας του νομού Αιτωλοακαρνανίας. Είναι χτισμένο και κλεισμένο σε περιορισμένο χώρο, οριοθετημένο από λοφοσειρές και υψώματα, σε υψόμετρο 882 μέτρων στις βόρειες παρυφές της οροσειράς Παπαδία. Νότια του χωριού βρίσκονται οι γυμνές βουνοκορφές Κοτρόνι και Τσακαλάκι. Βόρια φαντάζουν οι κορφές Τσεκούρι και Αρδίνι, που ανήκουν στο γειτονικό χωριό Αμπελακιώτισσα, ανατολικά βλέπει κανείς την κορφή Σκαλούλα και δυτικά τις δασωμένες βουνοκορφές Λιθαρόστρουγκα, Ψηλή Κορυφή, Αϊλίας, Αγριοκερασιά και Πέτακας.

Κάποια από τα αξιοπαρατήρητα στοιχεία, του πνιγμένου στην βλάστηση αυτού χωριού, είναι η πλατανοΐσκιωτη πλατεία του χωριού στην θέση "Πλατάνια", η γραφική Μεγάλη Βρύση με τις δύο πέτρινες κούπες της, ο ενοριακός ναός του Αγίου Αθανασίου με το ωραίο πετρόκτιστο κωδωνοστάσιο, ο Άϊ Γιώργης που η αρχική του ανέγερση ανάγεται στην Τουρκοκρατία καθώς και το φυσικό τοπίο της γύρο περιοχής.

Ιστορία

Το χωριό Πόδος φαίνεται να υπάρχει από αρχαιοτάτων χρόνων χωρίς όμως να είναι γνωστός ο ακριβής χρόνος δημιουργίας του χωριού, αλλά ούτε και οι πρώτοι οικιστές του είναι γνωστοί αφού χάνονται στα βάθη της μη καταγεγραμμένης ιστορίας. Το χωριό πληθυσμιακά και πολιτισμικά ήκμασε στην Μεσαιωνική εποχή και στα χρόνια της Οθωμανικής σκλαβιάς, γνωρίζοντας ικανή πληθυσμιακή άνθιση μετά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Τούρκους το 1453, λόγω εισροής, στον τότε δυσπρόσιτο Ορεινό Όγκο της Ναυπακτίας (Κράβαρα) και λόγω της ύπαρξης πολλών ορθόδοξων Μοναστηριών στην ευρύτερη περιοχή, πολλών εκπατρισθέντων Χριστιανών που αναζητούσαν καταφύγιο, και τόπο να κρυφτούν από το μένος των Οθωμανών διωκτών τους.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας θα ήταν σωσωτότερο να μιλάμε για κωμόπολη παρά για χωριό, μιας και αριθμούσε 400-500 οικογένειες, τούτο καθίσταται πιστευτό αφού στον Πόδο επιλέχθηκε να εδρεύουν οι Τουρκικές αρχές και τα Τουρκικά δικαστήρια, για την τότε Επαρχία Κραβάρων, στην μέχρι σήμερα ονομαζόμενη τοποθεσία Σύνοδος (εκ' των διαφόρων συνεδριάσεων που γίνονταν) δίπλα στον ποταμό Κότσαλο (Κάκαβο ή Κοζιτσιάνικο ρέμα) και κοντά στην θέση Κουμαριές, όπου βρίσκεται σήμερα ο ερειπωμένος Παληόμυλος.

Το χωριό ή μάλλον η κωμόπολης τότε εκτεινόταν περίπου από την τοποθεσία Κομμένο Χωράφι μέχρι σχεδόν την τοποθεσία Σκομπόδο ή τουλάχιστον την τοποθεσία Ρουντζέρια - Καστανάδια, και ολόκληρη αυτή η περιοχή ήταν επίπεδη και κατοικείτο, πράγμα που αποδεικνύεται από την ανεύρεση σε όλη αυτήν την περιοχή στοιχείων που μαρτυρούν οικιστικές ανθρώπινες δραστηριότητες (ακρογωνιαίοι λίθοι σπιτιών "αγκωνάρια", πήλινα αγγεία κ.α.). Με την πάροδο όμως του χρόνου η μορφολογία του εδάφους άλλαξε, κυρίως λόγο καθιζήσεων, το 1913-1915 και η περιοχή εμφανίζει τελικώς την σημερινή αμφιθεατρική της όψη.

Όσο για την προέλευση της ονομασίας ΠΟΔΟΣ γνωρίζουμε ελάχιστα και μόνο εικασίες, συμπερασμούς και σκέψεις μπορούμε να κάνουμε. Πάντως το βέβαιο είναι ότι είναι λέξη Ελληνική και διόλου Σλάβικη, όπως κάποιοι έχουν εκφράσει την άποψη (αυθαίρετα και θεμελιωδώς αστήτικτα (Σλαβολόγος Vasmer), ότι η ονομασία Πόδος συνδέεται με το Σερβοκροάτικο και Σλαβομακεδονικό "Pod" που σημαίνει πάτωμα ή δάπεδο καθώς είναι φανερό ότι η ομοιότητα και μόνο των λέξεων δεν αποτελεί απόδειξη ετυμολογικής καταγωγής), για αυτό και το Υπουργείο Εσωτερικών στη δεκαετία του 1920 δεν εδέχθει και δεν επέτρεψε την αλλαγή του ονόματος όπως έγινε με άλλα χωρία που είχαν Σλάβικα ονόματα (Κοζίτσα, Λομποτινά, Βετοψίστα κ.λπ.)

    Οι επικρατέστερες εκδοχές για την προέλευση της ονομασίας είναι:

1. Λαμβάνοντας υπόψιν ότι ο Πόδος υπήρξε στο παρελθόν, κωμόπολης, διοικητικό - εμπορικό κέντρο, κεφαλοχώρι και γενικά κομβικό σημείο της τοπικής ζωής της τότε εποχής, ακόμη και ότι υπήρξε μέχρι το 1950 συγκοινωνιακός κόμβος στην επικοινωνία μεταξύ Ναυπάκτου και των ορεινών χωριών Αμπελακιώτισσας, Περδικόβρυσης, Κλεπάς και Δενδροχωρίου και εάν λάβουμε υπόψιν ότι στα βόρεια της περιοχής που βρίσκεται ο Πόδος, πάνω από τον ποταμό Κότσαλο (παραπόταμο του Ευήνου ή Φίδαρη) υπήρχε πέτρινη γέφυρα, μείζονος σημασίας για την τότε τοπική κοινωνία, που χρησιμοποιείτο για τις οδικές μεταφορές και ένωνε την Αμπελακιώτισσα (Κοζίτσα) και συγκεκριμένα το Μοναστήρι της Παναγίας με την Άνω Χώρα (Μεγάλη Λομποτινά), μπορούμε να πιθανολογήσουμε ότι η λέξη προέρχεται από το Ιταλικό Ponte (Πόντε) που σημαίνει γέφυρα, αρχικά τροποποιήθηκε φραστικά σε Pontos (Πόν-τος), κατόπιν με λατινική γραφή σε Podos (Πόντος) και τέλος με διαδικασία ελληνοποίησης του "d" σε "δ" πήρε την τελική μορφή Πόδος.
2. Λαμβάνοντας υπόψιν ότι ο Πόδος υπήρξε εξ' αρχής η έδρα του Δήμου Αποδωτίας πιθανολογούμε ότι και ο δήμος πήρε το όνομα του από τους Αποδωτούς, (αρχαίους που κατοικούσαν στις Δυτικές και Ανατολικές κλιτύς της Ν.Δ. πλευράς του όρους Κόρακος και στην κοιλάδα του Μόρνου πλησίον των Οζολών Λοκρών.) και με την σειρά του η έδρα των Αποδωτών ονομάστικε Πόδος.      
3. Ότι πήρε το όνομα του από την λέξη PODOS (κατόπιν με διαδικασία ελληνοποίησης του "d" σε "δ" πήρε την τελική μορφή Πόδος) που σημαίνει πολλά νερά και που πράγματι έχει πολλά νερά προς ύδρευση και άρδευση και τα οποία καθιστούν το έδαφος πολύ γόνιμο και την περιοχή κατάφυτη.
4. Ότι όταν οι κάτοικοι των γύρω χωριών έρχονταν στον Πόδο για να επιλύσουν τις διαφορές τους στα δικαστήρια ή για διάφορες εργασίες τους, επιστρέφοντας και ερωτώμενοι από που έρχονταν απαντούσαν "από-δω → (α)ποδώ → απο πόδο", εξού σιγά-σιγά επικράτησε το όνομα Πόδος.

Την Ονομασίας του χωριού Πόδος και των κατοίκων του των Ποδιωτών την συναντάμε σε διάφορα επίσημα "Ιστορικά πλέον" έγγραφα της εποχής εκείνης όπως: Οθωμανικά κατάστιχα απογαφής πληθυσμού, δραστηριοτήτων, φορολογίας κλπ, Πωλητήριες Ομολογίες, Δωρητήρια γης, που σώζονται έως σήμερα στην Ιερά Μονή Αμπελακιώτισσας και στο Συμβολαιογραφείο Κραβάρων, Δικαστικές αποφάσεις, Αποφάσεις της τότε Εκκλησιαστικής Ιεραρχίας, Ταξιδιωτικές σημειώσεις Ευρωπαίων Διπλωματών της τότε εποχής αλλά ακόμη και σε Οθωμανικό Μπουγιουρντί (Αυστηρή προειδοποίηση - Εντολή) του Μουχτάρ Πασά (γιό του Αλή Πασά των Ιωαννίνων), αναφορές που ανάγονται από το 1454 έως και το 1889, αποδεικνύοντας την μακρόχρονη και βαθαίωνη αναλλοίωτη ιστορική παρουσία του χωριού αυτού.

Μετά από όλα αυτά καθίσταται σαφές ότι το χωριό Πόδος είναι χωριό με μεγάλη διαχρονικότητα και Ιστορία, οι κάτοικοί του είχαν θερμή και ενεργή συμμεροχή σε όλους τους αγώνες του Έθνους και στην πορεία του Ελληνισμού, Ιστορία που άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια της στους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821, όπου οι Ποδιώτες ήρθαν πολλές φορές σε ρήξη και σύγκρουση με τους Τούρκους κατακτητές, ακόμη και με τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων, υπό την ηγεσία του ντόπιου οπλαρχηγού (καπετάνιου) Κώστα Χωραφά.

Ενδεικτικό των τότε αγώνων των Ποδιωτών κατά των Τούρκων ήταν ότι τους νεκρούς Τούρκους που είχαν σκοτώσει στη γύρο περιοχή, του έθαβαν σε ένα σημείο Δυτικά του χωριού που μέχρι και σήμερα ονομάζεται "Τουρκόμνημα", χαρακτηριστικό της έντασης της αμφισβήτησης της Οθωμανικής εξουσίας πάνω στους περήφανους Ποδιώτες ήταν το γνωμικό που επικράτησε και που λέγεται μέχρι σήμερα: "Αλή Πασάς στα Γιάννενα και Χωραφάς στον Πόδο".

Επίσης οι Ποδιώτες ποκιλοτρόπως έχουν λάβει μέρος και έχουν αποτίσει φόρο αίματος σε όλους τους αγώνες του Έθνους, στην Επανάσταση του 1821, στον Άτυχο πόλεμο του 1897, στους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-13, στην Μικρασιατική εκστρατεία, στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-41 και στην Εθνική Αντίσταση του 1941-44, θρηνώντας πολλά άξια τέκνα του χωριού, γραφοντας όμως λαμπρές σελίδες δόξας και ιστορίας.