Τόποσ και ιστορια: Λαογραφια

Ιεροί Ναοί και Παρεκκλήσια

Παλιότερα υπήρχαν και λειτουργούσαν στο χωριό, εκτός από τον κεντρικό Ι.Ν. του Αγίου Αθανασίου, και άλλα έξι συνολικά Εξωκκλήσια, εκ των οποίων σήμερα διατηρούνται μόνο τα τρία. Ο αριθμός αυτός μαρτυρεί τη θρησκευτικότητα των κατοίκων, αν λάβουμε υπόψη μας τα έξοδα για την ανέγερση ενός κτίσματος, που ήταν σοβαρό εγχείρημά για το φτωχό βαλάντιο των ολίγων ενοριτών.

• Άγιος Αθανάσιος: Είναι ο κεντρικός Ι.Ν. του χωριού ο οποίος παλαιότερα δεν είχε την μορφή που έχει στις μέρες μας. Ο παλιός Ι.Ν. είχε χτισθεί πρίν από την μεγάλη επανάσταση του 1821 με δαπάνες του τότε προεστού και προύχοντα Αθανασίου Σισμάνη. Η εκκλησία αυτή ήταν ένα απλό, πολύ μικρό, ορθογώνιο κτίσμα. Λιθόκτιστο με πέτρινες πλάκες στην στέγη του, με μικρά παράθυρα και ανεπαρκή φωτισμό. Το δάπεδο ήταν στρωμένο με λαξευμένες πλάκες. Ο Ναός επίσης διέθετε και τα απαραίτητα σύνεργα κηροπλαστείου, για την κατασκευή κεριών  αλλα και λαμπάδων, τα οποία δυστυχώς δεν υπάρχουν σήμερα. Ο Ι.Ν. πολύ παλιά διέθετε, αντί καμπάνας, ένα σιδερένιο σήμαντρο. Αργότερα το σήμαντρο (μεταφέρθηκε στον Άγιο Νικόλαο) αντικαταστάθηκε από μια μικρή καμπάνα η οποία ήταν αναρτημένη στο προαύλιο σε ένα πρινάρι. Εκεί έμεινε μέχρι το τέλος της δεκαετίας 1920, οπότε και κατασκευάστηκε το λιθόκτιστο, με ολόλευκες πελεκητές πέτρες, νέο κωδωνοστάσιο , που έκτοτε κοσμεί τον εκκλησιαστικό χώρο και είναι το στολίδι του χωριού. Μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και την απελευθέρωση, άρχιζε να ωριμάζει η ιδέα της ανέγερσης νέου Ιερού Ναού. Έτσι από το 1953 συχνά γίνονταν συζητήσεις για νέα εκκλησία. Το 1954, στις 29 Αυγούστου, μετά την λειτουργία, οι χωριανοί συγκεντρώθηκαν στο παρακείμενο σχολείο και άρχισαν με τη σειρά ο καθένας, να εκφράζουν την γνώμη τους. Όταν ομίλησαν σχεδόν όλοι, τον λόγο ζήτησε και ο βετεράνος χτίστης, σεβαστός σε όλους, εβδομηντάρης πλέον Μπάρμπα-Λάμπρος Βελής. Ο οποίος είπε τα εξής: «Αγαπητοί χωριανοί, όλους σας άκουσα με προσοχή. Η εκκλησία που έχουμε μοιάζει σαν φυλακή. Χρησιμοποιήθηκε 150 ολόκληρα χρόνια και ξεπλήρωσε τον προορισμό της. Είναι καιρός να την κατεδαφίσουμε και στον ίδιο χώρο να χτίσουμε νέα, με αρχιτεκτονικό σχέδιο και πιο μεγάλη. Βέβαια θα καταβληθούν κόποι, θ' απαιτηθούν σοβαρές δαπάνες, θα περάσει αρκετός χρόνος. Όμως, αν οπλιστούμε με ψυχικό θάρρος, όλες τις δυσκολίες θα τις ξεπεράσουμε. Να μην ξεχνάτε ότι η εκκλησία της Άνω Χώρας έκαμε είκοσι ολόκληρα χρόνια να τελειώσει. Εμείς δόξα στο Θεό, έχουμε το ωραιότατο εκκλησάκι του Αΐ-Γιώργη, για να εκκλησιαζόμαστε μέχρι να αποπερατωθεί ο Αϊ-Θανάσης». Αυτό ήταν!!! Όλοι ασπάστηκαν τη γνώμη του και άρχισαν οι προετοιμασίες. Οι εργασίες ανέγερσης κράτησαν περίπου τρία χρόνια. Από του έτους 1958 άρχισε ο Ι.Ν. να λειτουργεί με αντιμήνσιο, ενώ στις 5 Αυγούστου 1960 τελέσθηκαν τα εγκαίνια του νέου Ιερού Ναού, υπό του Σεβασμιοτάτου Μητροπολίτου Ναυπακτίας Μακαριστού κ. Δαμασκηνού Κοτζιά. 
   
• Άγιος Γεώργιος: Το παρεκκλήσι αυτό που υπάρχει στις μέρες μας, στην κορυφή του ομώνυμου λόφου, δεν είναι το αρχικό και βρίσκετε 50 περίπου μέτρα δυτικότερα των ερειπίων του παλιού ναού που φαίνεται να ήταν και το παλαιότερο παρεκκλήσι του χωριού, καθώς αναφέρεται και στο συμβόλαιο πώλησης του κοινοτικού τόπου στο μοναστήρι, το έτος 1817. Το νέο παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου χτίστηκε το 1950 με δαπάνες του ευγενούς τέκνου του χωριού Αναστασίου Αντ. Παπανδρέου και τα εγκαίνια του έγιναν στις 6 Αυγούστου 1960.
   
• Άγιος Νικόλαος: Είναι το δεύτερο παρεκκλήσι του χωριού, που είναι σε χρήση, είναι χτισμένο στο βόρειο-ανατολικό μέρος του χωριού, πολύ πλησίον του Τσατσέϊκου μαχαλά, μέσα στον χώρο του Κοιμητηρίου. Το εκκλησάκι αυτό παλαιότερα δεν ήταν, όπως είναι σήμερα. Ήταν λιθόκτιστο κτίσμα, λιθοσκέπαστο και με ξύλινο τέμπλο. Τα εγκαίνια, του τότε Ι.Ν. είχαν γίνει το 1930 αρχιερατούντος του μακαριστού Μητροπολίτου Αμβρόσιου. Το 1959 όμως το πεπαλαιωμένο αυτό εκκλησάκι, με χρηματικές εισφορές των ομοχωρίων εις ΗΠΑ μεταναστών και την προσωπική εργασία των κατοίκων, κατεδαφίστηκε και ανεγέρθηκε νέο, στην ίδια ακριβώς θέση. Επίσης κατά την κατεδάφιση του παλιού Ι.Ν., βρέθηκε μια πέτρινη πλάκα που πάνω της ήταν χαραγμένη η χρονολογία 1681, που προφανώς ήταν το έτος της αρχικής ανέγερσης του Ιερού Ναού.
   
• Αγία Παρασκευή: Στο Νότιο-Ανατολικό μέρος του χωριού, στο ύψος του βράχου της Χαλάνδρας και στην θέση «Πέρα Λάκκα», σώζονταν μέχρι τα χρόνια του μεσοπολέμου τα ερείπια του Ιερού Ναού της Αγ. Παρασκευής, που ήταν ένα μικρό παρεκκλήσι. Λέγεται πως ήταν γυναικείο μοναστήρι, που είχε στην κατοχή του και μικρή καλλιεργήσιμη έκταση μέσα στο χωριό, που ακόμη και σήμερα έχει το όνομα "Καλογερικός κήπος". Κοντά και πάνω στο βράχο θάλλει ένα γέρικο πρινάρι (πρίνος ή πουρνάρι) όπου, όπως λέγεται, οι μοναχές έβαλαν τα χρήματα της Μονής σε ένα καζάνι και το ενταφίασαν βαθιά στις ρίζες του όταν η Ιερά Μονή διαλύθηκε, για άγνωστους λόγους. Σήμερα στις μέρες μας, στον ίδιο χώρο, υπάρχει ένα μικρό, αλλά πλήρως εξοπλισμένο, εκκλησάκι το οποίο κατασκευάστηκε με δαπάνες τις οικογένειας Θ. Μουχτούρη.